Bireysel başvuru, Anayasa ile korunan hakların kamu gücü yoluyla çiğnenmesi neticesinde hakları ihlal edilen şahısların ikincil bir hak arama yoludur. Bu şekliyle kamu gücünün işlem, eylem veya ihmali nedeniyle mağdur olan şahıslar haklarını üst merciiler olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde ve ülkemizde Anayasa Mahkemesinde bireysel başvuru ile arayabileceklerdir. Ülkemizde bireysel başvuru yolu 12 Eylül 2010 tarihinde gerçekleştirilen referandum ile kabul edilmiş olup birçok hususta Anayasa Mahkemesi hükümler vermiştir.

Bireysel başvuru; ikincil nitelikte bir kanun arama yoludur. Kamu eylemi nedeniyle hakları ihlal edilen şahıslar, haklarını öncelikli olarak birincil derece mahkemeler vasıtasıyla gidermeye çalışacaklardır. Şayet tüm bu yargı sürecine rağmen hak ihlalinin giderilemediği düşünülüyorsa Anayasa Mahkemesi’ne başvurulacaktır. Öyle ki bu husus Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru için aranan en önemli şartlardan birisidir.

Anayasa’da Yer Alan Temel Hak ve Özgürlükler

Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen her birey, bireysel başvuru yoluyla haklarını Anayasa Mahkemesinde arayabilecektir. Fakat söz konusu hak ve özgürlükler kamu gücü tarafından ihmal edilmiş olmalı ve yine ihlal edilen hak ve/veya özgürlük Anayasa’da yer almış olmalıdır. Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlükleri şu şekilde sıralayabiliriz :

• Yaşama Hakkı , Kişi Dokunulmazlığı, Özel Yaşamın Gizliliği,
• Mülkiyet Hakkı, Sosyal Güvenlik Hakkı, Çalışma Hakkı,
• Hak Arama Özgürlüğü,
• İşkence ve Eziyet Yasağı,
• Kişi Hürriyeti ve Güvenliği,
• Eşitlik ve Etkili Başvuru Hakkı
• Düşünce Özgürlüğü vb.

Anayasada yer alan bu haklar çoğaltılabilecektir. Şayet hakkı ihlal edilen mağdur, yargı organlarında ihlalin giderilmesini istemeli, buna rağmen ihlalin etkileri devam ediyorsa bireysel başvuru yoluna gitmelidir.

Bireysel Başvuru Şartları

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru için bazı şekil şartları olduğu gibi maddi hukuka dayanan maddi şartlar da mevcuttur. Bunları pratik bir şekilde harmanlayacak olursak başvuru şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz :

• Başvuru yapacak şahsın Anayasa tarafından korunan hak ve/veya özgürlüğünün kamu gücü tarafından ihlal edilmesi,
• İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması adına Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri önünde idari ve yargısal başvuruların etkili bir şekilde tüketilmesi.
• Başvurunun ; ihlal edilen hakkın giderilmesi için zorunlu olan yargı yollarının tüketilmesinden itibaren 30 gün içerisinde ; şayet ihlal edilen hakkın giderilmesi için herhangi bir yargı yolu öngörülmemişse ihlalin gerçekleştiği andan itibaren 30 gün içerisinde başvurulmalı,
• Yargı makamları tarafından verilen kesinleşmiş olan kararların 23 Eylül 2012 tarihinden sonra kesinleşmiş gerekmesi (Bu tarihten önce kesinleşmiş kararlar için Anayasa Mahkemesi herhangi bir inceleme yapmaksızın ret kararı verecektir. Bu kararlar için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yoluna başvurmak gerekir)
• Bireysel Başvuru, Anayasa Mahkemesince hazırlanmış matbu başvuru formu doldurularak yapılmalı,
• Bireysel Başvuru, direk Anayasa Mahkemesi’ne veya mahkemeler aracılığıyla Anayasa Mahkemesi’ne yapılmalı,

Bireysel Başvuru şartları bu şekilde sıralanabilecektir. Nitekim izah ettiğimiz üzere maddi ve şekli şartların dikkatle incelenmesi, yapılacak başvuruların bu doğrultuda iyi irdelenmesi gerekmektedir. Henüz Anayasa Mahkemesince bir karar verilmemiş olması, başvuruların bu aşamada tedirginlikle yapılması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne direk başvuru yapıldığı takdirde ‘Tüm yargısal yolların tüketilmediği’ gerekçesiyle ret kararıyla karşılaşılması hususları bireysel başvuruyu günümüzde sıkıntıya sokmaktadır. İşbu nedenle yapılacak başvuruların iyi irdelenmesi gerekmektedir.

Bireysel Başvuruyu Kimler Yapabilir ?

Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlükleri ; kamunun eylemi, işlemi veya ihmali nedeniyle ihlal edilen ve bunu iddia eden her şahıs bireysel başvuruyu yapabilir. Nitekim bu husus kanun metninde ‘Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin ihlal edildiğini iddia eden herkes bireysel başvuru hakkına sahiptir’ denilerek ifade edilmiştir.

Tüzel kişiler ; tüzel kişiliğe sahip olmaları dolayısıyla sahip olduğu hakların ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapabileceklerdir. Herhangi bir üyesinin hakkının ihlal edildiği iddiasıyla bireysel başvuru gerçekleştirilemeyecektir.

Yabancı vatandaşlar ; Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kendilerine tanınan haklar doğrultusunda bireysel başvuru yolunu kullanabileceklerdir. Bunun haricinde yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına tanınan haklar dolayısıyla başvuru yapamayacaklardır.

Bireysel Başvuru Formu

Bireysel başvuru şartlarında da belirttiğimiz üzere başvurular ; matbu form doldurularak gerçekleştirilmelidir. İlgililer bu forma http://www.anayasa.gov.tr isimli internet adresinden ulaşabilirler. Söz konusu internet sitesi incelendiğinde başvuru formunun doldurulması için dikkat edilmesi gereken hususlar söz konusudur. Başvuru formu ekler hariç 10 sayfayı geçmemeli, eklerde yer alan bilgiler yeniden başvuru formuna yazılmamalı vb. hususlara dikkat edilmelidir. Nitekim iş yükü yoğunlaşacak olan Anayasa Mahkemesi bu başvuruları şekil eksikliği yönünden reddedebilecektir.

Başvurunun Avukat Aracılığıyla Yapılması

Bireysel başvurunun avukatlar aracılığıyla yapılması zorunluluğu söz konusu değildir. Fakat bu tür ikincil nitelikteki yasal yollarda maddi şartlar ve şekil şartları hususları çok önemli olduğundan ötürü hukuki donanıma sahip avukatlar tarafından gerçekleştirilmesi daha uygun olacaktır. Nitekim süreç ve takip konusunda mağdur şahıstan daha objektif ve özenli olarak davanın çözümü için uğraşılacağı açıktır.  Bunun yanı sıra avukat aracılığıyla yapılacak bireysel başvurularda vekaletnamenin başvuru ekinde yer alması zorunlu unsurdur.

Vekaletname

Temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen bireyler, iç hukuktaki tüm yargı yollarını kullanmalarına rağmen hak ihlalini ortadan kaldıramadıkları düşüncesindeyseler Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılması gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurunun Hukuk Büromuz tarafından gerçekleştirilmesi istendiği takdirde tarafımıza vekaletname çıkarılmalıdır. Vekaletname bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.