İş Kanunu’nun 45. maddesine göre haftalık 45 saati aşan, günlük 11 saati aşan ve gece çalışmasında 7 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir ve bu sürelere ait ödenecek ücrete ise fazla mesai ücreti denmektedir. İşçiler, kanunda belirtilen bu sürelerden fazla çalıştırılmakta, buna ilişkin mesai ücretleri ise ya ödenmemekte ya da eksik ödenmektedir.

Fazla mesai ücreti ödenmeyen işçiler, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve buna bağlı olarak işçilik alacakları için İş Mahkemelerinde dava açabilirler.

Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Yasal Düzenleme

İş Kanunu’nun 41. maddesi, fazla çalışma ücretini düzenlemiş ve işçilerin mesai ücretlerini yasalaştırmıştır. Bu maddeye göre ;

  • Fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır.
  • Her bir saat fazla çalışma içi verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
  • Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.
  • Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.
  • Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş (270) saatten fazla olamaz.

Görüldüğü üzere fazla çalışma ücreti İş Kanunu’nda açık bir şekilde düzenlenmiş ve bugüne kadar Yüksek Mahkemelerin vermiş olduğu kararlarla da uygulamaya yerleşmiştir.

Fazla Çalışma Ücretinin İspatı

Fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçi, bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Her ne kadar fazla çalışmaya ilişkin evraklar, işveren tarafından saklansa da kanun, ispat yükünü işçi üzerinde bırakmış ve fazla mesaileri işçinin ispatlaması gerektiğini öngörmüştür. Peki bu noktada işçi, fazla mesailerini hangi belgelerle ispatlayabilir ? 

Bordro: İşçilerin imzasını taşıyan bir bordronun varlığı halinde bu bordro kesin delil niteliği taşıyacaktır. Şayet bordro üzerinde yer alan işçi imzasının sahte olduğu veya bordronun sahte olduğu ispat edilirse, bordro geçersiz sayılacak ve fazla çalışmaya ilişkin davada delil niteliğini kaybedecektir. Şayet işçi, bordro üzerine fazla çalışma yaptığına dair bir kayıt düşer ise fazla mesaiye kaldığını her türlü delille ispatlayabilecektir.

Bordro üzerinde fazla çalışmaya dair herhangi bir bilgi olmamasına rağmen, bu husus işçinin aleyhine değildir. İşçi bu bordroya imza atmamış ve tanıklarla da fazla çalışma yaptığını kanıtlarsa, fazla çalışma ücretine hak kazanacaktır.

Tanık: Ücret bordrosunda fazla çalışmaya dair herhangi bir bilgi yok veya fazla çalışma 0(sıfır) görünüyor ise işçi, fazla çalışma yaptığını tanıklarla ispat edebilir. Fakat tanıkların davacı ile aynı dönemde çalışmış olması ve çalışma gün ve saatlerini bilen kişiler olması gerekliliğini önemle belirtmek gerekir.

İşyeri Kayıtları: Fazla çalıştığını ispat etmek isteyen işçi, işyeri giriş-çıkış kayıtlarını ilgili mahkemeden talep edebilir. Bu belgeler de kuvvetli delil olarak fazla çalışma sürelerinin hesaplanmasında işe yarayacaktır.

İşyeri Yazışmaları: Fazla mesaiye kaldığını iddia eden işçi, işyeri içerisinde yapılan işe dair olan/olmayan yazışmalarını delil olarak sunabilir.

Daha detaylı bilgi için Fazla Çalışma Süresinin İspatı yazımızı tıklayarak okuyabilirsiniz.

Fazla Mesai Ücretinde Faiz

Fazla çalışma ücretinin ödenmemesi neticesinde işçi mesai alacaklarına ilişkin alacak davası açmış ise, bu alacağa uygulanacak faiz : bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizdir. Faiz, dava başlangıcından itibaren hesaplanacaktır. Şayet işçi, işverenine ihtarname çekmiş ve işverenini temerrüde düşürmüş ise davacı, temerrüt tarihinden itibaren faize hükmedilmesini talep edebilecektir.

Fazla mesai alacağına ilişkin dava, kısmi olarak açılmış ise faiz; ıslah tarihinden itibaren işletilecektir.

Fazla Mesai Ücretinde Zamanaşımı

Fazla mesaileri ödenmeyen işçiler, mesai alacaklarına ilişkin davayı süresinde açmakla yükümlüdür. Nitekim fazla mesaiye ilişkin alacaklar 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğrayacaktır.

Fazla Mesai Ücretinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

Fazla mesai ücretinin tahsili için açılacak davalarda görevli mahkeme İş Mahkemeleri olup yetkili mahkeme ise genel yetki kurallarına göre belirlenecektir.

Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Sık Sorulan Sorular

1-Fazla Çalışma Ücretim Ödenmiyor, Fazla Mesai Ücretim Ödenmiyor Ne yapabilirim ?

Cevap: Fazla mesai ücretleri ödenmeyen işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme imkanına sahiptir. İş Kanunu’nun 24. maddesi gereğince işçi, haklı nedenle iş sözleşmesini fesheder ve varsa kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

 2- Fazla Mesai Ücretim Ödenmiyor, İş Sözleşmemi Nasıl Feshederim ?

Cevap: Fazla çalışma ücretleri ödenmeyen işçi, işverenine bildirim yapmaksızın işi bırakma ve tazminatını alma hakkına sahiptir. Fakat iş sözleşmesinin feshinde, noter kanalıyla İhtarname çekmek daha sağlıklı olacaktır. Böylelikle dava sürecinde işverenin savunmaları bertaraf edilebilecektir. Bu nedenle fazla çalışma ücretleri ödenmeyen işçi, noter kanalıyla iş sözleşmesini feshettiğini işverenine bildirmelidir.

3- Maaş Bordrosunda Fazla Mesai Yapmadım yazıyor. Ne yapabilirim ?

Cevap: Maaş bordrolarında işverenlerin işçilerine ‘fazla mesailerimi aldım, aylık alacağımı tam aldım’ şeklinde beyanlar yazdıkları açıktır. Şayet işçi, fazla çalışmasını tanıklarla ispat edebiliyorsa bordro üzerinde yazan bu beyanların bir değeri olmayacaktır.

4- İşe Girerken Fazla Mesai İstemiyorum Yazılı Kağıt İmzaladık. Fazla Mesai Ücretimi Alabilir Miyim ?

Cevap: İşçilerin, işe başlarken ‘fazla mesai ücreti istemiyorum’ şeklinde imzalamış oldukları belgeler hiçbir anlam ifade etmemektedir. Fazla mesai ücretleri işçinin ücret hakkıdır ve hiçbir şekilde kanuna aykırı olarak engellenemeyecektir. Fazla çalışmasını işçi, tanıklarla ispat ettiği takdirde fazla mesai ücretini alabilecektir.

5- İşçiye Sorulmadan Fazla Çalışma Yaptırılabilir mi ? Fazla Çalışma İçin İşçinin Onayı Gerekir mi ?

Cevap: Bir işçinin fazla mesaiye bırakılması ve fazla çalışma yaptırılması işçinin onayına tabidir. Nitekim hiçbir işveren keyfi olarak bir işçinin fazla mesaiye kalması gerektiğine karar veremez.

6- Fazla Çalışma Süresi En Fazla Kaç Saat Olmalıdır ?

Cevap: İşçi, bir yılda en fazla 270 saat fazla çalıştırılabilir. Bunun yanı sıra bir işçinin günlük çalışma süresi 11 saati geçmemelidir.

7- Fazla Çalışma Ücreti Ne Zaman Ödenmelidir ?

Cevap: Fazla çalışma ücretleri, esas ücretle birlikte ödenmelidir.