İş sözleşmesi feshedilirken bazı durumlarda işçinin savunmasının alınması gerekmektedir. Nitekim işveren tarafından geçerli nedene dayanarak yapılacak fesihlerde bu böyledir. İş Kanunu’nun 18. maddesine göre ;

‘ Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır ’

demektedir. Bu tanıma göre geçerli neden ; haklı neden kadar ağır olmamakla birlikte işin ve işyerinin işleyişini olumsuz yönde etkileyen ve taraflardan biri için iş ilişkisinin devamını zor kılan nedenlerdir. Buna ilişkin detaylı bilgi için bkz : Geçerli Neden

Haklı Nedene Dayanarak Yapılan Fesih

İş Kanunu’nun 25. maddesi haklı nedenleri düzenlemiş olup bu nedenlerin varlığı halinde iş sözleşmesinin haklı olarak feshedilebileceği düzenlenmiştir. Fakat bu nedenli fesihte işçinin savunmasının alınması zorunluluğu düzenlenmemiştir. İşbu nedenle İş Kanunu 25. maddeye dayanarak yapılan fesihlerde işçinin savunmasının alınması zorunluluğu yoktur.   

Geçerli Nedene Dayanarak Yapılan Fesih

Geçerli nedenle fesih de kendi bünyesinde iki ana başlıkta incelenmektedir. İş kanunu 18. maddesinde de belirtildiği üzere ya işçinin yeterliliğinden veya davranışlardan kaynaklı bir sebep olmalı ; ya da işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan bir sebep olmalıdır. Peki hangi nedene dayalı olarak işçinin savunması alınmalıdır ?

İşçinin yeterliliğinden veya davranışlarından dolayı geçerli nedene dayalı olarak iş sözleşmesinin feshedilmesi isteniyorsa mutlaka işçinin savunması alınmalıdır. İşçinin savunması alınmadan bu sebebe dayalı olarak yapılan fesihler haksız fesih olacak ve işe iade davaları işçi lehine sonuçlanacaktır.

İş Kanunu’nun 19. maddesine göre ; ‘..Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez..’ denilmiştir. Madde metninde de görüldüğü üzere ancak ve ancak işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle fesih söz konusu olunca savunma şartı devreye girecektir. Buna göre savunmanın alınması gereken fesih ve şartları şu şekildedir :

  • İş güvencesinden yararlanan bir işçi olmalı
  • İşçinin sözleşmesi kişiliğinden kaynaklanan sebeplerle feshedilmeli
  • Fesih bildirimi yapılmadan savunması alınmalı

Bu şartların varlığı halinde usulüne uygun bir fesihten söz edebiliriz. İşçinin savunmasının alınması konusunu detaylıca incelemek gerekirse :

İşçinin Kişiliğinden Kaynaklanan Nedenler ve İşçinin Savunması

İşçi ve işveren arasındaki iş ilişkisi, işçinin davranışları veya verimi nedeniyle sekteye uğramış ise ve bundan dolayı işverenden bu iş ilişkisinin devamı beklenemiyorsa bu geçerli nedene dayalı olarak iş ilişkisi feshedilebilecektir. Burada işçinin kişiliğinden kaynaklanan sebepler ya işçinin performansından (yeterliliğinden) ya da davranışlarından (kusurlarından) kaynaklanacaktır. Bu şartın yanı sıra işçinin bu yetersizliği iş ilişkisine de olumsuz etki etmelidir. Böyle bir fesih söz konusu ise işçinin mutlaka savunması alınmalıdır. Aksi halde yapılan fesih İş Kanunu’nun 19. maddesine aykırılık teşkil edecek ve haksız fesih sonucunu doğuracaktır.

İŞÇİNİN SAVUNMASININ ALINMASINDA USÜL

İş sözleşmesi, işçinin kişiliğine dayalı sebeplerle feshedildiği takdirde işçinin savunmasının alınması zorunluluğu açıktır. Bu zorunluluk yerine getirilirken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar söz konusudur. Nitekim işçinin savunmasının ne zaman alınması gerektiği, ne şekilde alınması gerektiği feshin geçerli mi geçersiz mi olduğu konusunda önem taşımaktadır.

İşverenin Bildirimi:

İşveren, iş sözleşmesini işçinin kişiliğinden kaynaklanan sebepler dolayısıyla feshedeceğini yazılı olarak bildirmelidir. Bu bildirimde işçinin savunması için yeterli süre vermeli, bu süre içerisinde savunmasını yazılı olarak yapması gerektiğini, savunmasını bu süre içerisinde yapmadığı takdirde savunma hakkında vazgeçeceğini ihtar ederek belirtmelidir.

İşçinin Savunması Yazılı Olarak Alınmalıdır:

İş Kanunu’nun 19. maddesinde işverenin fesih bildirimini yazılı olarak yapmakla yükümlü olduğu açıktır. Fakat madde devamında savunma zorunluluğundan bahsedilirken herhangi bir yazılılık şartından söz edilmemiştir. İş Kanunu’nun 109. maddesine göre ise işçiye yapılan her bildirimin yazılı olarak yapılması zorunluluğu söz konusudur. Bu maddeden kıyasla işçinin savunmasının yazılı ve imzalı olarak alınması gerektiği kanaatindeyiz.

Nitekim işçinin savunması sözlü olarak da alınabilir fakat bu husus, şayet ilişki dava aşamasına taşınırsa, ispat bakımından sorun doğuracaktır. İşbu nedenle işçinin savunmasının yazılı olarak alınması hem işveren hem de işçi açısından ispat sorununu ortadan kaldıracaktır Önemli olan bir diğer husus da savunmanın alınması esnasında işçinin imzasının da alınmasıdır. Nitekim imza, savunmanın kime ait olduğunu tespit bakımından ileride doğacak ihtilafları engelleyecek niteliktedir.

İşçiye Savunma İçin Uygun Bir Süre Verilmelidir:

İşçinin savunmasının alınması durumunda, işçiye savunma için uygun bir süre verilmelidir. Her ne kadar buna ilişkin İş Kanunu ve çerçeve kanunlarda bir hüküm bulunmasa da hakkaniyet kuralları doğrultusunda bu şekilde davranmak gerekmektedir. İşçiye makul bir süre verilmediği takdirde işçinin savunma hakkı zedelenmiş olacak, bu nedenle yapılan fesih geçersiz bir fesih olarak nitelendirilecektir.

Tüm bunların yanı sıra geçerli bir fesihten söz edebilmek için ; işverenin işçisinden savunma talep ettiği zaman dilimi de önem taşımaktadır. Şayet işveren fesih bildiriminde bulunmuş olup kanunda belirtilen ihbar süreleri içerisinde savunma alma işlemine girişmiş ise bu savunma geçersiz kabul edilecek ve sözleşmenin bu şekilde feshi geçersiz sayılacaktır.

Sonuç olarak ; iş sözleşmesi işçinin verimine veya davranışına bağlı sebeplerle feshediliyorsa muhakkak işçinin savunması alınmalıdır. İşçinin savunmasının alınmadan geçerli nedene dayalı olarak yapılan fesih ; geçersiz fesih kabul edilecek ve işe iade davası işçi lehine sonuçlanacaktır. Bunun yanı sıra savunma alınırken ispat bakımından savunma yazılı olarak alınmalı, işçiye imzalatılmalıdır.

İş Kanunu’na buradan ulaşabilirsiniz.