Kıdem tazminatı, İş Kanunu’nda aranan şartların sağlanması halinde işverene ait bir işyerinde belirli süre çalışan işçisine ödediği toplu para, tazminat olarak tanımlanır. 1457 sayılı yasanın 14. maddesinde düzenlenen kıdem tazminatına hak kazanacaklar ve kıdem tazminatına hak kazanma şartları ilgili maddede belirtilmiştir. Kıdem tazminatı alma şartları ve genel olarak kıdem tazminatını içeren alacak davalarında dikkat edilmesi gereken hususlar vardır :

Kıdem Tazminatı Alma Şartları

1475 sayılı İş Kanunu, şuan yürürlükte olmasa da aynı kanunun 14. maddesi kıdem tazminatına ilişkin olup hala geçerliliğini korumaktadır. 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi kıdem tazminatı düzenlemiş olup madde metnine göre kıdem tazminatına hak kazanmak için şu şartların varlığı aranır :

  1. İşçi, 4857 Sayılı Kanuna Tabi İşçi Olmalı
  2. İşçi, En Az 1 Yıl Çalışmış Olmalı
  3. İş Sözleşmesi, İş Kanununda Gösterilen Şekillerde Sona Ermiş Olmalı.

Hangi Hallerde Kıdem Tazminatına Hak Kazanılır?

İşverenler, işçilerinin iş sözleşmelerini bazen keyfi bazen de kanun maddelerine dayanarak feshederler. Sebepsiz ve kanuna aykırı olarak feshedilmiş iş sözleşmelerinin varlığı halinde işçiler her halükarda kıdem tazminatı almaya hak kazanacaklardır.

İşverenler İş Kanunu kapsamında çalışanların sözleşmelerini ‘geçerli neden’ veya ‘haklı neden’e dayanarak feshedebilirler. İşverenler İş Kanunun 18. maddesine dayanarak iş sözleşmesini feshederler ise işçilerine Kıdem Tazminatlarını ödemekle yükümlüdür. İş Kanunu’nun 25. maddesine göre yapılan fesihlerde ise II. Bentte yer alan sebepler dışında iş sözleşmesi feshediliyorsa, yine işveren kıdem tazminatı ödeyecektir. Her olay kendi içerisinde ayrı değerlendirilmelidir, bu nedenle tarafımıza

Kıdem Tazminatı Hesaplama Yöntemi

Kıdem Tazminatının nasıl hesaplanacağı 1475 sayılı İş Kanunu’nda yer almakta olup bu madde hala geçerliliğini sürdürmektedir. İşçinin kıdem tazminatı hesaplanırken kıdeme eklenecek (kıdem tazminatına dahil olan) kazançlar şunlardır :

  • Günlük Brüt Kazanç
  • Sosyal Yardım ve Benzeri Yardımlar (Yol, yemek vb.)
  • Düzenlilik arz eden prim, ikramiye
  • Aile Yardımı
  • Bahşiş
  • Alışveriş Çekleri
  • Lojman (İşveren tarafından karşılanıyorsa kira bedelleri)

Kıdem tazminatı hesaplanırken öncelikli olarak işçinin 1 yıllık kıdemi hesaplanacaktır. Bu hesaplamada yukarıda sıraladığımız gelirler toplamı esas alınacak ve işçinin ücreti ve çalışma süresi belirlenecektir. Bununla birlikte kıdeme hak kazanan işçinin kaç yıllık kıdemi var ise bulunan bedel bu yıl ile çarpılacak ve işçinin hak kazandığı toplam Kıdem Tazminatı bedeli hesaplanacaktır. Kesintiler neticesinde net kıdem tazminatı hesaplanabilecektir.

2024 Yılı Kıdem Tazminatı Tavanı Ne Kadardır ?

Her ne kadar kıdem tazminatı hesaplamasında işçinin aylık brüt maaşı üzerinden kıdem tazminatı hesaplansa da işçinin aylık brüt maaşı kanunca konulan üst sınırı geçemeyecektir. 2024 yılı Haziran ayına kadar geçerli olacak Kıdem Tazminatı Tavanı 35.058,58 TL Türk Lirasıdır.

Kıdem tazminatı tavanı toplu iş sözleşmeleri de dahil olmak üzere işçi ve işveren arasında yapılan sözleşmelerle de aşılamayacaktır. Bununla birlikte kıdem tazminatı tavanı için esas alınan gün, işçinin işten ayrıldığı gündür. Yani işçinin işten ayrıldığı tarihte geçerli olan kıdem tazminatı tavanı esas alınacak ve kıdem tazminatı bu tarih üzerinden hesaplamaya tabi olacaktır.

Kıdem Tazminatında Faiz

Kıdem tazminatının tahsili için açılacak davalarda kıdem tazminatına faiz işletilip işletilemeyeceği sorun teşkil etmektedir. Kıdem tazminatının ödenmemesi nedeniyle İş Mahkemesi hakimi, fesih tarihinden itibaren mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder.

Kıdem Tazminatında Zamanaşımı

Kıdem tazminatının tahsili için açılacak davalar için zamanaşımı son değişikliklerle birlikte İş Kanunu’na eklenen ek-3. madde gereğince 5 yıldır. Bu süre içerisinde talep edilmeyen tazminat alacakları zamanaşımına uğrayacak ve artık talep edilemeyecektir.

İşçilik Alacağı Davası (Kıdem Tazminatının Alınması İçin Açılacak Dava)

Kıdem tazminatının alınması için İş Mahkemelerinde buna yönelik olarak alacak davası açmak gerekmektedir. İş sözleşmeleri yukarıda sayılan hallerde feshedilen ve kıdem tazminatına hak kazanan işçiler, kıdem tazminatlarının ödenmemesi halinde işverenleri aleyhine alacak davası açmak zorundadır. Açılacak bu alacak davasında kıdem tazminatı talep edilecek ve İş Mahkemesi işçinin kıdeme hak kazanıp kazanmadığını, işçinin işten çıkarılmasının haklı mı haksız mı olduğunu irdeleyecektir.

Kıdem Tazminatı Taleplerinde Görevli Mahkeme

İşçilerin kıdem tazminatlarını alabilmek için açacakları İşçi Alacağı Davalarında (Alacak Davası) görevli mahkeme İş Mahkemeleridir.

Kıdem Tazminatı Taleplerinde Yetkili Mahkeme

İşçilerin kıdem tazminatlarını alabilmek için açacakları İşçi Alacağı Davalarında (Alacak Davası) yetkili mahkeme genel kurallara göre belirlenir. Buna göre kıdem tazminatının talep edileceği alacak davalarında yetkili mahkeme ; işçinin işini gördüğü yer mahkemesi veya davalının ikametgahıdır. Burada işçinin seçimlik hakkı olduğu ortada olsa da Yargıtay bu hususu kabul etmemektedir. Yargıtay’a göre yetkili mahkeme işçinin, işini gördüğü yer mahkemesi yetkilidir. Yargıtay işçinin seçimlik hakkı olduğunu kabul etmemektedir.

Kıdem Tazminatı İle İlgili Sık Sorulan Sorular

1-Askere gideceğim kıdem tazminatı alabilir miyim?

Türkiye’de her erkek askerlik görevini yerine getirmekle yükümlüdür. Bu nedenle iş hayatına devam eden kişilerin de askere gitme durumları ve bunun bir zorunluluk olması nedeniyle İş Kanunu, askere gidecek işçiler için kıdem tazminatı alabilme koşullarını düzenlemiştir. Buna göre askere gitmek için işinden istifa eden ve makul süre içerisinde askere giden işçiler kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır.

Askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin feshinde kıdem tazminatı alınıp alınamayacağına dair detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Bedelli askerlik halinde kıdem tazminatı alınıp alınmayacağına ilişkin yazımıza ise buradan ulaşabilirsiniz.

2-İş yerim başka bir ile/ilçeye taşındı, kıdem tazminatı alabilir miyim?

Günümüzde birçok işyeri bazı sebeplerden ötürü başka illere veya ilçelere taşınmakta ve faaliyetlerini orada sürdürmektedir. Fakat bu durum çoğu zaman işçiler için ulaşım vb. sıkıntılara yol açmaktadır. İşyerinin başka bir ile taşınması veya başka bir ilçeye taşınması halinde işçiler sözleşmelerini haklı sebeple feshedebilecek ve kıdem tazminatına hak kazanacaklardır.

3-Emekli olmak istiyorum, kıdem tazminatı alabilir miyim?

İşçiler, kanunda sayılan bazı şartları sağladıkları takdirde emekliliğe hak kazanırlar. Kanuna göre emekliliğe hak kazanmış kişiler kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.

4-Emekli olmama rağmen çalışmaya devam ettim, işten çıkarılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim?

Ülkemizde birçok işçi, emekli olmasına rağmen çalışma hayatlarına devam etmektedir. Emeklilik şartları sağlanmış olmasına rağmen kıdem ve ihbar tazminatı almaksızın çalışmalarına devam eden işçiler, kıdem tazminatlarını toplam süre üzerinden hesaplanarak almaya hak kazanırlar. Emeklilik sonrası çalışma hususuna ilişkin bazı Yargıtay Kararları şu şekildedir :

  • Yargıtay 9. Hukuk Dairesi / 2012   : Emekli olmasına rağmen çalışmasına devam etmiş ve emeklilikte kıdem ödemesi yapılmamışsa tüm çalışma süresi nazara alınarak hesaplama yapılır.
  • Yargıtay 9. Hukuk Dairesi / 2008   : Emekli olmasına rağmen çalışmasına devam etmiş ve emeklilikte kıdem ödemesi yapılmamışsa ayrı ayır değil tüm çalışma süresi nazara alınarak hesaplama yapılır.

Emeklilik sonrası çalışma hayatına devam eden işçinin sözleşmesi haklı olarak feshedildiği takdirde kıdem tazminatının durumunun ne olacağı da büyük sorun teşkil eder. Şayet işçi emeklilik süresini doldurmuş olmasına rağmen çalışmasına devam etmiş ve bu süreçte sözleşmesi işveren tarafından haklı olarak feshedilmiş ise ; işçi, emekli olduğu döneme ait kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır.

5-Evlilik nedeniyle işten ayrılacağım, kıdem tazminatı alabilir miyim?

Evlenme halinde kadın işçilere kıdem tazminatı verileceği 1475 sayılı İş Kanununda düzenlemiştir. Buna göre ; kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde evlilik nedeniyle sözleşmesini feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bu imkanın evlenmeden önce kullanılması imkansızdır.

Evlenme nedeniyle iş sözleşmesinin feshine ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

6-İş yerinde cinsel tacize uğradım, kıdem tazminatı alabilir miyim?

İşverenler, işyerlerinde işçilerinin gözetimini sağlamak, onlara daha verimli ve daha sağlıklı bir çalışma koşulları sağlamakla yükümlüdür. Bir işçinin işyerinde cinsel tacize uğraması halinde işçi ; İş Kanunu gereği iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir. Cinsel taciz fiili, yalnızca işveren tarafından değil, işçinin iş arkadaşları veya 3. kişi tarafından da gerçekleştirilebilir. Böyle bir durumda da işverenin sorumluluğu söz konusu olacaktır.

İşçi, cinsel taciz hususunu işverenine bildirmeli ve önlem almasını talep etmelidir. Şayet işveren böyle bir hususa yönelik gerekli tedbirleri almış veya almamış olsun, fiilin tekrarlanması halinde işçi, iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilecek ve kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.

7-İş yerinde Mobbing (psikolojik şiddet) yapılıyor, kıdem tazminatı alabilir miyim?

Ülkemizde son yıllarda İş Hukuku alanına kazandırılmış olan mobbing terimi, işçilerin işi kendi istekleri ile bırakmalarına yönelik her türlü fiili ifade eder. Burada mobbing olması için muhakkak bir fiilin de varlığı aranmamaktadır. Bazı durumlarda, işçiye karşı herhangi bir davranış göstermeden veya harekette bulunmadan da mobbing yapılmış olabilir. İşte bu nedenle mobbing hususu değerlendirilecekken somut olay göz önüne alınmalı ve mobbingin varlığı buna göre tespit edilmelidir.

Psikolojik taciz olarak da adlandırılan mobbingin varlığı halinde işçiler, iş sözleşmelerini haklı olarak feshedebilecek ve kıdem tazminatı almaya hak kazanabileceklerdir.

İş yerinde mobbing (psikolojik şiddet) ‘e ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

8-İşveren hakaret etti, kıdem tazminatı alabilir miyim?

İşverenin hakaret etmesi halinde işçi, iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilecek ve kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.  Hakaretin işveren veya işveren vekilleri tarafından yapılmasının bir önemi yoktur. Hakaret, işveren vekili tarafından yapıldığı takdirde de işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

9-İş yerinde can güvenliğim yok, kıdem tazminatı alabilir miyim?

Günümüzde bazı işkolları, niteliği itibariyle hayati riskler taşımakta olup buna ilişkin gerekli tedbirlerin işverenler tarafından alınması gerekir. Riskler nedeniyle işçiler iş kazası geçirmekte, buna ilişkin raporlar almakta ve işçilere istirahat verilmektedir. Şayet istirahat verilmesine rağmen işçilerin işe gitmeye zorlanmaları kabul edilemez olup işçiler de istirahat haklarını sonuna kadar kullanmalıdırlar. İşte bu nedenlerle işe gitmemekte haklı olan işçilerin iş sözleşmeleri feshedilirse bu fesih haksız fesih olacak ve işçiler kıdem tazminatı almaya hak kazanacaklardır.

10- Sigorta primlerim yatırılmıyor / eksik yatırılıyor, kıdem tazminatı alabilir miyim?

İşçilerin sigorta primlerinin eksik yatırılması veya hiç yatırılmaması hallerinde işçiler iş sözleşmelerini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatını alabilirler.

Sigorta primleri eksik yatırılan işçinin haklarına dair detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

11-Fazla mesai (fazla çalışma) ücretim ödenmiyor, kıdem tazminatı alabilir miyim?

Günümüzde işçilerin birçoğu fazla mesai ücretlerini alamamakta ve bu durum karşısında hukuki açıdan haklarının neler olduğunu bilmemektedir. Fazla mesai ücretleri, işveren tarafından muhakkak ödenmesi gereken alacaklardır. Fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi halinde işçiler, iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatını alabilirler.

Fazla mesai ücretine ilişkin yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

Hukuk büromuzda görevli İş Hukuku Avukatları ile iletişime geçmek için lütfen tıklayınız.