Marka, bir işletmenin mal ve/veya hizmetlerini, diğer işletmelerin mal ve/veya hizmetlerinden ayırmayı sağlayan işaretlere denir. Marka, ülkemizde 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiş olup bu düzenleme ile koruma mekanizmasına dahil edilmiştir. Şimdi markanın çeşitleri, nelerin marka olup olamayacağı hususlarını değerlendireceğiz.

 

Marka Türleri           

Markalar birçok konu bakımından tasnife tabi tutularak sınıflandırılmıştır. Genel kabul gören sınıflandırmalardan birisi markanın mal mı hizmet mi olduğuna yönelik ayrımdır. Markaların temsil ettikleri ürüne göre sınıflandırılması halinde markaları iki başlıkta incelemek gerekir :

  • Hizmet Markası

  • Emtia Markası

Hizmet markaları, bir işletmenin hizmetlerini diğer işletmenin hizmetinden ayırmaya sağlayan markadır. Örneğin ; otobüs firmaları ( Ulusoy, Varan vb.) , havayolu firmaları (Pegasus, Sun-express) gibi markalar hizmet markaları olup diğer firmalardan ayırt edilebilmektedir. Bu ayırt edilebilme de markalar sayesinde gerçekleşmektedir. Emtia markaları ise hizmete sunulan mal üzerinde meydana gelen markalardır. Örneğin ; Eti, Beko vb. markalar emtia markası sınıfında nitelendirilir.

Bunların yanı sıra markaların başka türlü tasnife tutulmaları da mümkündür. Markaların işlevleri ve marka sahipleri açısından markaları 3 ana başlıkta incelemek yerinde olacaktır :

  • Bireysel Marka (Ferdi)

  • Ortak Marka

  • Garanti Markası

Ferdi (bireysel) marka  üzerinde gerçek veya tüzel kişinin/kişilerin hak sahibi olduğu ve bir işletmeye ait olan ve o işletme tarafından kullanılan markadır. Bir veya birkaç kişi tarafından elbirliği mülkiyeti veya paylı mülkiyet şeklinde kurulabilen ferdi markalarda marka hakkı yalnızca hak sahibi kişilerce kullanılabilir.

Bir birliğe, kooperatife üye olan marka kullanıcılarının oluşturdukları ürünleri aynı marka adı altında piyasaya sunmaları ortak marka ile gerçekleştirilir. Bunun yanı sıra farklı ürünleri aynı ad ile piyasaya sunmak da ortak marka ile mümkün olmaktadır. Bu tür ortak markada bağımsız işletmeler o markanın belirlediği standartlara uymakla mükelleftir.

Garanti markası, mal veya hizmetin bilinen kesinlikte kalitesini, hizmetini ve özelliklerini işaret eden, belirleyen markadır. Nitekim ülkemizde de ürünlerin kalitelerini gösteren ISO9001 ve TSE damgaları, garanti markalarına örnek teşkil eder.

marka patent avukatı

Marka Olabilecek Semboller, İşaretler 

Marka başvurularında en çok önem taşıyan husus belki de seçilecek sembolüm, işaretin marka olup olamayacağıdır. Nitekim ulusal ve uluslar arası anlamda birçok markanın mevcudiyeti ve tüm toplumca nitelendirilmiş işaret ve sembollerin varlığı marka oluşturmada sıkıntılar yaratabilmekte, itirazlarla marka tescil süreci uzayabilmektedir. Bu nedenle hangi işaret ve/veya sembollerin marka olup olamayacağını incelemek yerinde olacaktır.

Markaların Korunması Hakkında 556 sayılı KHK’nın 5. maddesine göre ; ‘Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretleri içerir’ diyerek nelerin markaya konu olabileceğini belirtmiştir.

Bir işaretin marka olarak tescil edilmesi için en önemli husus; o işaretin ayırt edicilik unsurunu taşımasıdır. Ayırt edici olmayan bir işaret marka olarak kesinlikle tescil edilemeyecektir. Ayırt edicilik ise seçilen işaretin niteliğine göre değişiklik gösterir. Nitekim esas ve yardımcı unsur olarak iki ana unsurdan meydana gelen markada esas unsurun ayırt edicilik niteliği taşıması yeterli olacaktır. Esas unsur, markanın temelini teşkil ederken yardımcı unsur ayırt edici nitelik taşımayan ve toplumca kabul edilmiş olan unsurlardır.

Marka olabilecek işaretleri teker teker incelemek gerekirse ;

Marka Olabilecek Sözcükler

Günümüzde tescili gerçekleşmiş markaların çoğunluğu sözcüklerin oluşturduğu markalardır. Sözcüklerle oluşan markalarla ilgili kısa kısa bilgiler vermek gerekirse ;

  • Kişi isimleri marka olabilir

  • İsimler gerçek, gerçeküstü, yabancı dilde veya anadilde olabilir

  • Seçilen kelimeler anlamlı veya anlamsız olabilir

  • Sloganlar marka olabilir

  • Anahtar nokta bu kelimelerin ayırt edici nitelik taşıyabilmesidir.

Marka Olabilecek Şekiller

Şekil, bir ürünün(nesnenin) dıştan görünümü gerçek hayatta vücut bulmasıdır. Şekiller de ayırt edicilik niteliği taşıdıkları ve 556 sayılı KHK’da mutlak ret sebeplerine takılmadıkları sürece marka olarak tescil edilebilirler. Şekil sözcüğü geniş yorumlanmalı, içeriğine simge, amblem, sembol vb. gibi kavramlar dahil edilmelidir.

Marka Olabilecek Harfler ve Sayılar

Harfler ve sayılar da marka olarak tescil edilebilirler. Fakat tek başına bir harf veya sayı marka olarak tescil edilemeyecektir. Nitekim yukarıda da ısrarla belirttiğimiz üzere marka olacak işaretin ayırt edicilik özelliğini haiz olması gerekir. Oysa tek başına bir sayı veya harf marka olamayacaktır. Fakat ayırt edicilik sağlandığı takdirde birden çok harfin bir araya gelmesi veya birden çok sayının bir araya gelmesi marka niteliği taşıyabilecektir.

Marka Olabilecek Renkler

Her ne kadar 556 sayılı KHK’nın 5. maddesinde marka olabilecek işaretlerin arasında renklere yer verilmemişse de renkler marka olarak ayırt edicilik özellikleri sağlandığı takdirde tescil edilebilirler. Nitekim harfler ve sayılarda olduğu gibi münferit renkler marka olarak tescil edilemeyecektir. Fakat kendi içerisinde ayırt ediciliği sağlanmış olan renkler, veya bir sayı ,harf vb. işaret ile kombinasyon oluşturabilmiş ve ayırt edici olan renkler marka olarak tescil edilebilecektir.

Marka Olabilecek Fotoğraf, Resim Vb.

Kişiler, kendi fotoğraflarını veya kendilerine ait fikri ürünleri marka olarak tescil edebilirler. Burada da genel hükümlere göre ayırt edicilik sağlanmalıdır.

MARKALAR İÇİN MUTLAK RET NEDENLERİ (556 s. KHK md.7)

556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre marka olabilecek işaretler sayıldığı gibi nelerin kesinlikle markaya konu edilemeyeceği de sayılmıştır. Buna göre 556 sayılı KHK’nın 7. maddesinde düzenlenen mutlak ret sebepleri şu şekilde sıralanmıştır :

  • 5. madde kapsamına girmeyen işaretler,

  • Aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer markalar

  • Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer vb. hususları esas unsur olarak içeren markalar

  • Meslek, Sanat veya Ticaret Grubu adları,

  • Mala esas şeklini, asli değerini veren işaretler

  • Halkı yanıltacak markalar,

  • Paris sözleşmesinin 2. mükerrer 6. maddesi kapsamı dışında kalmış fakat kamuyu ilgilendiren, halka mal olmuş ve ilgili mercilerin izin vermediği markalar

  • Tanınmış markalar,

  • Dini değerler ve sembolleri içeren markalar,

  • Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı markalar.

şeklinde düzenlenmiştir. Nitekim bu sayılan kalemler mutlak ret sebebi olup marka tescil işlemleri esnasında Türk Patent Enstitüsü tarafından resen (kendiliğinden) araştırılacak ve incelenecek hususlardır. Şayet tescili talep edilen işaretler yukarıda sayılan gruplardan birine giriyor ise tescil başvurusu reddedilecektir.

İşbu nedenle marka başvurusunda bulunacak kişilerin öncelikli olarak mutlak ret sebepleri yönünden tescilini istedikleri işaretleri iyi irdelemeleri gerekir. Aksi takdirde başvuru kesinlikle reddedilecek, başvuru sahipleri hem zaman hem de maddi olarak mağduriyete uğrayacaktır.

MARKALAR İÇİN NİSPİ RET SEBEPLERİ (556 s. KHK md.8)

556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, mutlak ret sebeplerinin yanı sıra nispi ret sebeplerini de saymış ve başvuru sahiplerinin bu hususlara dikkat etmesi, marka sahiplerinin de haklarının korunması açısından marka başvurularını takip etmeleri gerektiğine dikkat çekmiştir. Bu düzenleme ile birlikte marka sahipleri , markalarının kendilerine sağladığı imkanları hukuki çerçevede koruyabilecek, markalarının taklit edilmesi ihtimalini ortadan kaldırabilecektir. 556 sayılı KHK’nın 8. maddesine göre tescil edilmiş veya tescil için başvuru yapılmış bir markanın sahibi tarafından itiraz yapılması durumunda aşağıdaki hallerde, marka tescil edilemeyecektir :

  • Tescil başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı ise ve aynı mal veya hizmeti kapsıyorsa,

  • Yukarıdaki hal dışında, markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer ise ve halk tarafından karıştırılma ihtimali varsa

  • Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafından markanın kendi adına tescili için, marka sahibinin izni olmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeden başvuru yapılıyorsa,

  • Markanın tescili için yapılan başvuru tarihinden veya markanın tescili için yapılan başvuruda belirtilen rüçhan tarihinden önce işbu işaret için rüçhan tarihinden önce hak elde edilmiş ve belirtilen işaret sahibine markanın kullanımını yasaklama hakkını veriyorsa,

  • Tanınmış bir marka, farklı bir hizmet veya mal üzerinde kullanılmak amacıyla tescil edilmek isteniyorsa,

  • Tescili talep edilen marka, başkasına ait fikri veya sınai mülkiyet hakkını kapsıyorsa,

  • Ortak ve garanti markalarının sona ermesinden itibaren üç yıl içerisinde aynı veya benzeri olan marka için tescil başvurusu yapılıyorsa,

  • Tescil başvurusu, marka sahibini bertaraf etme amacı güdüyor, kötü niyet taşıyorsa,

  • Markanın yenilenmeme nedeniyle koruma süresinin dolmasından sonraki iki yıl içerisinde aynı veya benzer markanın, aynı veya benzer mal ve hizmetler için yapılan tescil başvurusu İTİRAZ ÜZERİNE reddedilir.

denilmiş ve nispi ret nedenleri açık bir şekilde düzenlenmiştir.

Sonuç olarak ; Mutlak ret sebepleri Türk Patent Enstitüsü tarafından araştırılarak değerlendirilirken aynı şey nispi ret sebepleri için geçerli değildir. Nispi ret sebeplerinin devreye girebilmesi ve marka tescil başvurusunun bertarafı için İTİRAZ edilmesi gerekmektedir

Marka Hakkında KHK’ya buradan ulaşabilirsiniz.

Fikri Mülkiyet Hukukuna ilişkin detaylı yazımıza ise buradan ulaşabilirsiniz.