İş kazası halinde işçinin haklarını 4 kalemde saymış olup bu hakları şu şekilde sıralamak mümkündür :

  1. Geçici iş göremezlik ödeneği,
  2. Sürekli iş göremezlik ödeneği,
  3. Ölen sigortalının hak sahiplerine ödenek verilmesi,
  4. Gelir bağlanan kız çocuklarına evlenme ödeneği.

İş kazası veya meslek hastalığı geçirilmesi halinde işçilerin en önemli hakkı olan iş göremezlik ödenekleri uygulamada ve işçi hayatında büyük önem arz etmektedir. Nitekim işçiler, iş kazası neticesinde iş gücü kaybına uğramakta, bu kayıp dolayısıyla geçici veya kalıcı olarak iş göremez hale gelmektedirler. İşte bu nedenle, iş gücü kaybı oranı doğrultusunda işçiye belirli bir ödenek bağlanmakta, bu ödeneğe de iş göremezlik ödeneği denilmektedir. Şimdi bu iki iş göremezlik ödeneğini ayrıntılı bir şekilde incelemek istemekteyiz :

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ (GELİRİ)

İş kazasının meydana gelmesiyle birlikte işveren ve işçi tarafından bazı usuli işlemlerin yerine getirilmesiyle birlikte Kurum, meydana gelen olayın iş kazası olup olmadığını değerlendirecektir. Sigortalının, geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmesi için öncelikle meydana gelen olayı iş kazası olarak nitelendirmesi gerekir. Kurumun, meydana gelen olayı iş kazası olarak değerlendirmesinin ardından Sağlık Kurulundan alınacak istirahat raporu ile geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanılacaktır.

Geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanılması için, işçinin iş kazası neticesinde istirahat etmiş olması gerekmektedir. Nitekim Kurum tarafından görevlendirilmiş bir hekimin vermiş olduğu istirahat raporuna göre iş kazasının meydana geldiği günden itibaren her gün için iş göremezlik ödeneği verilecektir.

İş Kazasında İstirahat Raporu ve Önemi

Öncelikle iş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davaları ile ilgili detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

İş kazasının meydana gelmesiyle birlikte tedavi sürecine girilecek ve işçinin tedavisi için SGK ile sözleşmeli hastanelerde tedavi gerçekleştirilecektir. İstirahat raporlarının da bu hastaneler tarafından düzenlenmesi gerekir. Nitekim iş kazası geçiren işçi, SGK ile anlaşmalı olan hastanelere, işveren tarafından düzenlenen vizite kağıdı ile veya kimlik belgeleri ile müracaat etmelidirler.

Ayakta tedavilerde iş kazası geçiren işçiye, tek hekim yalnızca 10 gün istirahat süresi verebilir ve bu süre ancak 20 güne uzatılabilir. Şayet 20 ve daha fazla süre için istirahat raporunu yalnızca Sağlık Kurulu verebilecektir. Sağlık Kurulu da 6 aydan fazla süre için istirahat raporu düzenleyemez. Şayet iş kazası neticesinde oluşan malullüğün giderilmesi ihtimali söz konusu ise 6 aylık süre de uzatılabilecektir.

SGK ile sözleşmesi olmayan bir hastaneden verilen rapor geçerli midir ? Şayet iş kazası geçiren işçi, Kurum ile anlaşması olmayan bir hastaneden rapor almış ise ; süresi 10 günden az olan istirahat raporu anlaşmalı hastane hekimince onaylanmalı, süresi 10 günden fazla olan istirahat raporu ise anlaşmalı hastane Sağlık Kurulunca onaylanmalıdır. Aksi halde verilen raporlar geçerlilik arz etmeyecektir.

Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesaplanması

İş kazası geçiren işçiye ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğinin ne şekilde hesaplanacağı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre ;

‘İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumunun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. Bu surette bulunan günlük kazanç; iş göremezliğin başladığı veya gelirin bağlanacağı tarihten geriye doğru oniki ay ve daha öncesine ait ise güncelleme katsayısı ile güncellenerek hesaplanır’

Maddede hesaplanacak günlük kazancın nasıl hesaplanacağı detaylı bir şekilde aktarılmış olup bu usüle göre geçici iş göremezlik ödeneği belirlenecektir. Bunun yanı sıra madde metninde 4/1-a ve 4/1-b kapsamında sigortalı sayılanların ödeneğe esas alınacak günlük kazançlarının da nasıl hesaplanacağı belirtilmiştir. Buna göre madde metni devamı bu şekildedir :

‘4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançlarının hesabında;

a) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, %50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz

b) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz.

Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak yukarıdaki fıkralara göre hesaplanır. İş kazası ile meslek hastalığı sigortasından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, yukarıdaki hükümlere göre hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır. ’

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nasıl Ödenir ?

Geçici iş göremezlik ödeneği, işçiye Kurum tarafından ödenebileceği gibi işveren tarafından da ödenebilmektedir. Şayet işveren tarafından geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi halinde işveren ; İstirahat raporlarını, istirahatle geçirilen günlerde işçinin çalışmadığına dair belgeyi, sigortalının net kazancını gösterir belgeyi, geçici iş göremezlik ödeneğinin sigortalıya ödendiğini gösterir belgeyi Kurum’a göndermelidir. Bu işlemlerden sonra işverenin Kuruma ödemesi gereken bedel, işverenin ilk prim borcuna mahsup edilecektir.

Kurum tarafından yapılacak ödemeler ise PTT aracılığı ile gerçekleştirilecektir.

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ (GELİRİ)         

Sürekli iş göremezlik geliri, yine yukarıda bahsettiğimiz süreç işledikten sonra kaza geçiren işçideki iş gücü kaybına bağlı bir husustur. Nitekim iş kazası veya meslek hastalığı neticesinde yetkili Sağlık Kurulundan alınan raporlar doğrultusunda meslekte kazanma gücü %10 ve daha fazlası oranında azalma tespit edilen işçiye sürekli iş göremezlik geliri bağlanacaktır. Bununla birlikte sigortalının sürekli iş göremezlik gelirinden faydalanabilmesi için her türlü prim ve sgk borcunun ödenmiş olması gerekmektedir. Aksi takdirde prim borçları ödenmemiş bir sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanamayacaktır. Sürekli iş göremezlik geliri, 5510 sayılı Kanunun 19. maddesinde düzenlenmiştir. Madde metninde tüm hususlar detaylıca değerlendirilmiş ve sürekli iş göremezlik ödeneği açık bir şekilde yasaya aktarılmıştır. Madde metnindeki ifadelere göre sürekli iş göremezlik geliri ve özellikleri, hak kazanma şartları şu şekilde sıralanabilir :

  • İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış olan ve Kurum Sağlık Kurulunca bu durumu onaylanan sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.
  • Sürekli iş göremezlik geliri bağlanan sigortalı yeniden tedavi edilirse, meslekte kazanma gücünü ne oranda kaybettiği yeniden tespit edilir.
  • Sürekli tam iş göremezlikte, sigortalıya 17. maddeye göre hesaplanan aylık kazancının %70i oranında gelir bağlanır.
  • Sürekli kısmi iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir.
  • Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı %100 olarak uygulanır.

Sürekli İş Göremezlik Geliri Başlangıcı

Sürekli iş göremezlik ödeneğinin bağlanması ve ödeme başlangıcı önemli hususlardan birisidir. Sürekli iş göremezlik gelirinin başlangıcı şu iki halde çözümlenecektir :

  • Sürekli iş göremezlik ödeneği , geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacaktır.
  • Şayet geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna geçilmişse; sürekli iş göremezlik ödeneği, Sağlık Kurulunca verilecek raporu takip eden aydan itibaren başlatılacaktır.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na buradan ulaşabilirsiniz.