Tanıma ve tenfiz davası niteliği itibariyle yurtdışında verilmiş Mahkeme kararlarının ülkemizde uygulanabilirliğini ve icra edilebilirliğini sağlamaya hizmet eden davalardır. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun‘un 52. maddesine göre kararın tenfiz edilmesinde hukuki yararı bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilecektir. Bu doğrultuda dava açmakta hukuki yararı olan yabancı vatandaşlar da tanıma ve tenfiz davası açabilirler.
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi vermiş olduğu bir kararında yine MÖHUK 52. maddeye atıfta bulunarak ”kararın tenfiz edilmesinde hukuki yarar bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilir, kararın tenfizini isteyenlerin Türk vatandaşı olup olmamalarının sonucuna bir etkisi bulunmamaktadır” şeklinde hüküm kurmuştur. Mühim olan davacı kişinin davayı açmakta hukuki yararının olup olmamasıdır.
Türk Vatandaşı Olmayan Mirasçıların Dava Açma Hakkı
Türk vatandaşı olmayan lakin annesi veya babası türk olan yabancı ülke vatandaşlarının da tanıma ve tenfiz davası açmakta Miras Hukuku bakımından hukuki yararı vardır. Bu nedenle ülke vatandaşı olmayan kişiler de hukuki yararın varlığı halinde bu davayı açabilirler. Mirasçıların tanıma ve tenfiz davası açma haklarına ilişkin yazımızı okuyabilirsiniz : Mirasçıların Tanıma ve Tenfiz Davası Açma Hakkı
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2009/4595 Esas , 2010/805 Karar , 18.02.2010 Tarih
Özeti: Kararın tenfiz edilmesinde hukuki yararı bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilir. Kararın tenfizini isteyenlerin Türk vatandaşı olup olmamalarının sonucuna bir etkisi bulunmamaktadır. Kaldı ki, taraflar doğumla Türk vatandaşıdırlar. İzinle Türk vatandaşlığından çıkmış olanlar Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler.
…… ile ……. aralarındaki katkı payı alacağı davasının kabulüne dair Ankara Üçüncü Asliye Hukuk Hakimliği’nden verilen 11.03.2009 gün ve 559175 sayılı hükmün Yargıtay’ca incelenmesi davalı vekili tarafından süresinde istenilmiş olmakla, dosya incelendi, gereği düşünüldü:
KARAR: Davacı vekili; tarafların 1991 yılında evlendiklerini, Münih Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 18.07.2002 tarihinde kesinleşen kararı ile boşandıklarını, Türk ve Alman Bankalarında bulunan mevduatın %60 payının müvekkiline ait olduğunu açıklayarak 16379.38 Euro karşılığı TL’nin yasal faiziyle birlikte davalıdan alınmasına karar verilmesini istemiştir.
Davalı vekili, davanın reddine karar verilmesini savunmuştur.
Mahkemece, davanın kabulüne, dava dilekçesinde açıklanan 1000 Euro karşılığı TL’nin dava tarihinden geçerli faiziyle birlikte, ıslah dilekçesinde gösterilen 15379.38 Euro karşılığı TL’nin ıslah tarihinden geçerli yasal faiziyle birlikte davalıdan alınmasına karar verilmesi üzerine; hüküm, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava 743 sayılı TMK’nın 170. maddesi uyarınca, mal ayrılığının geçerli olduğu dönemde edinilen mallara katkı payı alacağına ilişkindir.
Dosya arasında bulunan bilgi ve belgelere göre; tarafların 12.04.1991 tarihinde evlendikleri, evlendikleri tarihte her ikisinin de Türk vatandaşı oldukları, davacı Hatice tarafından, 2001 yılında yetkili Alman mahkemesinde boşanma davasının açıldığı, Münih Asliye Mahkemesi’nce verilen boşanma kararının 18.07.2002 tarihinde kesinleştiği anlaşılmıştır.
Yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan kararların Türkiye’de icra olunabilmesi yetkili Türk mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır (5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun m. 50). Bundan ayrı yabancı mahkeme ilamının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi için, yabancı ilamın tenfiz koşullarını taşıdığının mahkemece tespiti gerekir (5718 s. MÖHUK m. 58). Tenfiz kararı sadece yenilik doğurucu (usuli) bir hükümdür.
Türk Hukukuna göre, yabancı bir mahkeme hükmünün tenfiz edilebilmesi için, bu mahkeme hükmünün verildiği ülke hukukuna göre kesin ve icra edilebilir olması şarttır. Ancak, yabancı mahkeme hükmü Türkiye’de icra edilebilirlik gücüne sadece ve münhasıran Türk Hukukuna göre verilen bir tenfiz kararıyla sahip olabilir (Prof. Dr. Ergin Nomer – Prof. Dr. Cemal Şanlı, Devletler Hususi Hukuku, İstanbul 2008, 16. bası, sh. 465).
Her ne kadar Münih Asliye Mahkemesi’nin verdiği boşanma kararı 18.07.2002 tarihinde kesinleşmiş ve verildiği ülkede kesin delil ve kesin hüküm olarak kabulü sonucunu doğurabilmekte ise de, kararın Türkiye’de uygulanabilmesi ancak bir tenfiz kararı verilmesi halinde mümkün olabilecektir (MÖHUK m. 50). Ne var ki, ortada tenfiz edilmiş bir karar söz konusu değildir. Bu husus eldeki davanın görülebilmesinin ön koşulunu oluşturmaktadır. Saptanan bu hukuki ve somut olgular karşısında tarafların boşanmalarına ilişkin bulunan yabancı mahkeme kararının yetkili ve görevli Türk mahkemesi tarafından tenfizine karar verildiği ileri sürülüp kanıtlanmadığına göre, davanın görülebilirlik koşulu olan mal rejiminin sona ermesi somut olayda gerçekleşmemiştir.
Yabancı mahkemece verilen boşanma kararı yetkili Türk mahkemesince tanıma veya tenfiz kararı verildiği takdirde Türk Hukuku bakımından hukuki sonuç doğurur. Yabancı kararla ilgili tanıma veya tenfiz kararı verilmedikçe veya bu yönde açılan dava reddedildiği takdirde o karar Türkiye’de Türk hukuk sistemi açısından hukuki sonuç doğurmaz ve taraflar boşanmış sayılmazlar. O halde tarafların evliliği Türk Hukuku açısından halen devam etmektedir.
Kararın tenfiz edilmesinde hukuki yararı bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilir (MÖHUK m. 52/1). Kararın tenfizini isteyenlerin Türk vatandaşı olup olmamalarının sonucuna bir etkisi bulunmamaktadır. Kaldı ki, taraflar doğumla Türk vatandaşıdırlar. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. maddesi gereğince, izinle Türk vatandaşlığından çıkmış olanlar bu maddede sayılan haklar dışında… Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler.
Yapılan açıklamalar karşısında mahkemece yapılacak iş; davacı tarafa davanın dayanağını oluşturan yabancı mahkeme kararının tenfizine karar verilmesinin sağlanması için gerekli süre ve imkanın tanınması, açılacak davanın sonucunun beklenmesi, eldeki davanın bekletici mesele yapılması ve tenfiz kararının verilmesiyle ilgili davanın sonucuna göre davanın görülebilirlik koşulu belirlendikten sonra işin esasına girilerek bir karar verilmesi gerekmektedir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün HMUK’nın 428. maddesi uyarınca BOZULMASINA, bozma sebebine göre işin esasının ve sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına ve peşin harcın istek halinde temyiz eden davalıya iadesine 18.02.2010 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişilerin Tanıma ve Tenfiz Davası Açma Hakkı
Türk vatandaşlığından çıkmış kişiler de tanıma ve tenfiz davası açabilirler. Bu noktada önemli olan husus tanıma ve tenfiz davasını açacak kişinin bu davayı açmakta hukuki yararının olup olmadığının tespitidir. Hukuki yararı olan her kişi tanıma ve tenfiz davasını açabilir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi vermiş olduğu bir kararda (2007/20375 Esas) şu ifadeleri kullanmıştır :
”Yabancı mahkeme ilamının tanınması veya tenfizine karar verilebilmesi için ilamın taraflarının veya en azından birinin Türk vatandaşı olmasına gerek bulunmamaktadır. Taraflar Türk olmasalar bile hukuki menfaatlerinin bulunması koşuluyla yabancı ilamın tenfizini veya tanınmasını isteyebilirler. Kaldı ki, taraflar doğumla Türk vatandaşı olup, 29.6.2004 tarihli 5203 Sayılı Kanunla değişik Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 29. maddesi gereğince, izinle Türk vatandaşlığından çıkmış olanlar bu maddede sayılan haklar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmaya aynen devam ederler. Bu bakımdan davacının, tenfiz ve tanıma istemesinde, miras, velayet, nafakalar, mal rejiminin tasfiyesi yönünden hukuki yararı bulunmaktadır. Bu açıklamalar karşısında mahkemece deliller değerlendirilmek suretiyle ulaşılacak sonuç uyarınca bir hüküm kurulması gerekirken yazılı gerekçe ile ret hükmü kurulması usul ve yasaya aykırıdır.”
Görüldüğü üzere yabancı ülke vatandaşı olan kişiler ile Türk vatandaşlığından çıkmış kişiler de tanıma ve tenfiz davası açabilirler.